NASZE PODRÓŻE
Zapiski pasjonatów zwiedzania
TRASA WYCIECZKI
WARTE ZAPAMIĘTANIA
Ścisłe relacje Polski z Litwą sięgają jeszcze średniowiecza. Związek Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego został zapoczątkowany unią w Krewie w 1385 roku, potwierdzany w kolejnych dokumentach i ostatecznie ugruntowany aktem unii lubelskiej 1569 roku, tworzącym wspólne państwo - Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Oba kraje połączyła osoba władcy. Był nim wielki książę litewski Jogaila (Władysław II), który w zamian za tron Polski zobowiązał się do przyjęcia chrztu i chrystianizacji Litwy oraz poślubienia królowej Polski Jadwigi Andegaweńskiej. Władysław II Jagiełło zapoczątkował dynastię Jagiellonów, która zasiadała na polskim tronie przez 187 lat.
CIEKAWE HISTORIE
Stosunki pomiędzy obydwoma krajami nie zawsze były poprawne. Ksztaltowanie się państwa litewskiego po I wojnie światowej zdominował spór z Polską o Wilno. Konflikt przybrał formę walki zbrojnej i zakończył go dopiero podpisany w Suwałkach rozejm w którym Polska zaangażowana w wojnę z bolszewikami zgodziła się na przyznanie Wilna Litwie. Jednak umowa ta nie weszła w życie z powodu buntu dyzwizji litewsko- białoruskiej pod dowództwem gen. Żeligowskiego i powstania odrębnego państwa Litwy Środkowej. W 1922 r. ten efemeryczny twór został włączony do Polski. Rząd Litwy zmuszony był przenieść stolicę do Kowna, a cała sprawa spowodowała całkowite zerwanie stosunków z Polską do 1938 r.
INTERESUJĄCE FAKTY
Karaimi to licząca kilka tysięcy osób grupa etniczna i religijna wyznająca karaimizm. Jej początki sięgają okresu Pierwszej Świątyni, zaś jako odrębna religia wyłoniła się ostatecznie na przełomie VII i VIII w. z judaizmu. Znaczna część Karaimów wschodnioeuropejskich zamieszkujących Litwę, Ukrainę, Polskę i Rosję ma pochodzenie tureckie. Według historii powtarzanej w gminach karaimskich w Trokach, Haliczu i Łucku Karaimów na Litwę przesiedlić miał książę Witold. Przesiedleńcami tymi miały być 383 rodziny pochodzące z miast Czufut-Kale, Mangup i Sołchat na Krymie. W rzeczywistości początki karaimskiego osadnictwa w Trokach sięgają prawdopodobnie czasów panowania na Litwie księcia Olgierda i Kiejstuta czyl pierwszej połowy XIV w.
WARTO ZOBACZYĆ
Położona nad Morzem Bałtyckim Połąga to największy i najbardziej znany litewski kurort. Miasto zawdzięcza to swoim ówczesnym właścicielom Tyszkiewiczom, którzy pod koniec XIX w. zbudowali tutaj przystań, molo oraz pierwsze budynki zdrojowe. Uzdrowisko szybko stało się popularne w polskich kręgach artystycznych. Bywali w nim Stanisław Witkiewicz, który malował tu pejzaże marynistyczne i zaprojektował dom zdrojowy w polskim stylu narodowym. Witraże w miejscowym kościele wykonał słynny warsztat Żeleńskich z Krakowa, a zaprojektował je bratanek Jana - Stefan Matejko. W Połądze bywali Lucjan Rydel, Tadeusz Miciński i malarz Leon Wyczółkowski. Władysław Reymont dokończył w Połądze pisanie powieści "Chłopi".
FLESZ HISTORII
W Kłajpedzie w 1672 roku został ścięty Krystian Kalkstein-Stoliński, pułkownik polskich wojsk koronnych, jeden z przywódców opozycji antyelektorskiej w Prusach Książęcych i rzecznik ich zespolenia z Polską. Kalkstein prowadził działalność opozycyjną na sejmach pruskich, ale zastraszony represjami, wycofał się z działalności politycznej. Bliscy krewni pułkownika oskarżyli go o spisek i obrazę majestatu księcia elektora. Kalkstein stanął przed sądem i został skazany na dożywotnie więzienie. Dzięki interwencji księcia Bogusława Radziwiłła surową karę zamieniono mu na pięć tysięcy talarów grzywny, której jednak nie zapłacił i uciekł do Warszawy. W wyniku intryg został porwany przez agentów elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma, wywieziony z Polski i stracony. Krystian Kalkstein-Stoliński był pierwowzorem postaci pułkownika Krzysztofa Dowgirda, głównego bohatera polskiego serialu telewizyjnego z lat 70-tych "Czarne Chmury".
O TYM WARTO WIEDZIEĆ
W leżącym 25 km od Rygi Salaspilis została stoczona w 1605 roku słynna bitwa pod Kircholmem. Było to jedno z najświetniejszych zwycięstw I Rzeczypospolitej, które miało miejsce w czasie polsko-szwedzkiej wojny o Inflanty w latach 1600-1611. Czterotysięczne wojska polsko-litewskie pod dowództwem hetmana polnego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza, głównie dzięki użyciu przez wodza litewskiego husarii jako siły przełamującej, rozgromiły ponad trzykrotnie liczniejszą armię szwedzką pod dowództwem Karola Sudermańskiego. Karol IX ocalał jedynie dzięki rajtarowi Henrykowi Wrede, który oddał swego konia monarsze, zaś Szwedzi zostali zmuszeni do odstąpienia od oblężenia Rygi.
CIEKAWOSTKI Z PRZESZŁOŚCI
Dzisiejsza stolica Łotwy Ryga znajdowała się w granicach Rzeczypospolitej zaledwie przez 60 lat (1561-1621) i trudno tutaj znaleźć jakieś znaczące ślady naszej obecności. W kościele św. Jakuba posługę sprawował i wygłaszał kazania Piotr Skarga. W 1582 roku król Stefan Batory ze swej rezydencji na zamku przychodził do tego kościoła na msze. Zamek w Rydze był rezydencją polskich namiestników m.in. Jana Hieronima Chodkiewicza i księcia Jerzego Radziwiłła, a przy uliczce Polska Brama (Polu Gate) znajduje się kościół Matki Boskiej Bolesnej z 1784 roku, który został wzniesiony w związku z obecnością w mieście polskojęzycznej ludności katolickiej. Natomiast w Domu Bractwa Czarnogłowych został podpisany w 1921 roku traktat pokojowy kończący wojnę polsko-bolszewicką.
Litwa, Łotwa
Maj 2015
Wyjazd na Litwę i Łotwę był podobnie jak wycieczka na Ukrainę, rodzajem sentymentalnej podróży w przeszłość. Ślady polskości widoczne są tu na kazdym kroku, pomimo usilnych działań rządu pragnącego je zminimalizować. Historii nie da się jednak oszukać, ponad 400 lat wspólnych dziejów odcisnęło trwałe piętno dosrzegalne nawet przez laika. Szczególnie widoczne w Wilnie, które niczym nie różni się od innych polskich miast.
Przygotowując się do wyjazdu, świadomie zrezygnowałem z odwiedzenia Estonii. Mając do dyspozycji tylko tydzień, uznałem, że odwiedzenie wszystkich ciekawych miejsc na Litwie i Łotwie całkowicie wypełni dostępny mi czas. Na miejscu okazało się, że miałem rację. Jako środek transportu wybrałem autobus, co okazało się trafną decyzją. Jedynym słabym punktem wyjazdu oakazła się pogoda. Prognozy były optymistyczne, jednak zawsze okazywało się, że zamiast słońca są chmury, a zamiast chmur deszcz. Szczególnie dotkliwie odczułem to podczas wycieczki do Kiejdan, kiedy cały dzień lało jak z cebra.LITWA
Troki
Troki są malowniczo położone wśród polodowcowych jezior na Pojezierzu Wileńskim. Jednak będący wizytówką pierwszej stolicy Litwy, średniowieczny zamek nie był tym, co szczególnie przykuło moją uwagę. Troki zamieszkują także karaimi, których jeszcze w śreniowieczu sprowadził z Krymu wielki książe Witold. Dzięki temu mogłem podziwiać ich oryginalne domostwa, kenesę, stary cmentarz założony w XV w., a także spróbować tradycyjnych karaimskich potraw.
Wilno
Wilno wprost mnie oczarowało. Ślady polskości obecne są tutaj na każdym kroku. Miasto było rezydencją aż szesnastu królów Polski, którzy jednocześnie nosili tytuł wielkich książąt litewskich. W Wilnie można znaleźć mnóstwo pamiątek po Adamie Mickiewiczu, a najbardziej niezwykłym miejscem jest Ostra Brama wraz z Obrazem Matki Boskiem Ostrobramskiej, której kult spopularyzował poeta w "Panu Tadeuszu". Jednak najbardziej utkwiło mi w pamięci przypadkowe spotkanie na Górnym Zamku młodych polskich turystów, którzy w pewnym momencie rozwinęli naszą flagę, pozując z nią do pamiątkowego zdjęcia.
Kowno
Kowno przywitało mnie i pożegnało w strugach deszczu. Żadne miasto nie prezentuje się w takich warunkach korzystnie i tak też było w tym przypadku, a szkoda bo Kowno ma wiele do zaoferowania. Wprawdzie rynek czy Arcgikatedra nie wyróżniają się niczym szczególnym, ale za to główny depatak miejski - ulica Wileńska, pełna malowniczych fasad i stylowych kawiarenek wywarła na mnie duże wrażenie. Wisienką na kowieńskim torcie jest natomiast Dom Perkuna, będący średniowieczną kamienicą w stylu gotyku płomienistego.
Klasztor w Pożajściu
Kameduli zgodnie z regułą lokowali swoje eremy w miejscach gdzie jest woda, las i wzgórza. I tak też było w przypadku eremu w Pożajściu, powstałego w XVII w. z fundacji potężngo litewskiego rodu Paców. Trudy kiepskigo dojazdu w pełni rekompensuje przepięknie położony klasztor i kościół, który był w swoich czasach rewelacją architektoniczną. Najbardziej zachwycił mnie przepyszny barokowy wystrój świątyni, zbudowanej na planie regularnego sześcioboku.
Skansen w Rumszyszkach
W przewodniku przeczytałem, że odwiedzając Rumszyszki można za jednym zamachem poznać style budownictwa ze wszystkich regionów Litwy. I faktycznie nie było w tym stwierdzenie krzty przesady. Oryginalne chaty, kościółki, młyny, wiatraki, kapliczki i krzyże pochodzące z Auksztoty, Wileńszczyzny, Suwalszczyzny, Żmudzi oraz kraju Kłajpedy wypełniały cały obszar skansenu. Dodatkową atrakcją była możliwość podpatrzenia, kręconego w czasie mojej wizyty filmu dokumentalnego o wyprawie Napoleona na Rosję w 1812 r.
Kiejdany
Niestety, ale nie mogłem w pełni docenić uroków tego przepięknego miasteczka, będącego siedzibą rodową Radziwiłłów, a uwiecznionego na kartach "Potopu" przez Henryka Sienkiewicza. Zwiedzanie z parasalem, przewodnikiem i aparatem fotograficznym w ręku nie należy do najprzyjemniejszych, zwłaszcza jeśli jeszcze trzeba uważać, aby nie ochlapały cię przejeżdzające samochody. Mimo tego Kiejdany w deszczu prezentowały się bardzo dostojnie.
Góra Krzyży
Odwiedzenie Kryžiu kalnas czyli Góry Krzyży leżącej pod Szawlami, nie powinno zająć więcej niż dwie godziny, a ja musiałem poświecić na to pół dnia. Jednak podróżując transportem publicznym trzeba liczyć się z takimi niedogodnościami. Nazwa "Góra Krzyży " jest zdecydowanie przesadzona, natomiast ponad 150 tysięcy krzyży gromadzonych w tym miejscu od upadku Powstania Listopadowego, sprawia niesamowite wrażenie.
Wybrzeże Bałtyckie
Na litewskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego odwiedziłem Kłajpedę oraz Połągę. Leżąca u ujścia rzeki Dangi Kłajpeda to miasto o niemieckich korzeniach, a jego wizytówką jest wszechobecny mur pruski. Natomiast mile zaskoczyło mnie letnisko Połąga. Ten malowniczy kurort nazywany niegdyś "Nadbałtyckim Zakopanem" urzeka XIX w. drewnianą zabudową. Największe wrażenie zrobiło na mnie Muzeum Bursztynu, mieszczące się w pałacu Tyszkiewiczów, byłych właścicieli Połągi.
ŁOTWA
Ryga
Wielokulturowa Ryga robi wrażenie nawet na największych dyletantach. Jej sercem jest starówka, pełna mieszczańskich kamienic, gmachów kupieckich gildii, pozostałości murów obronnych oraz stylowych kawiarenek przy wąskich brukowanych uliczkach. Jednak największe wrażenie zrobiła na mnie ryska architektura secesyjna. Wiele stylowych kamienic zostało zaprojektowane przez łotewskiego architekta Michaiła Eisensteina, ojca słynnego reżysera Siergieja.
Letnisko Jurmała
Ze względu na ograniczenia czasowe musialem wybierać pomiędzy leżącym koło Rygi Salaspilis, a kurortem Jurmała. Zdecydowałem się na drugą opcję, gdyż w Salaspilis zobaczyłbym tylko skromny pomnik upamiętniajacy bitwę pod Kircholmem. Natomiast leżąca nad Zatoką Ryską Jurmała Majori urzekła mnie starą letniskową zabudową, zaś spaacer po szerokiej, piaszczystej plaży był pomimo pokrapującego deszczu, bardzo miłym doświadczeniem.
Park Narodowy Gauja
Wizyta w Parku Narodowym Gauja to wycieczka w przeszłość. Wspaniałą przyrodę rezerwatu uatrakcyjniają pozostałości średniowiecznych zamków obronnych, zbudowanych przez Kawalerów Mieczowych oraz biskupa ryskiego Alberta. Spacer doliną rzeki Gauja był prawdziwą przyjemnością. Jednak największe wrażenie zrobił na mnie zapierający dech w piersiach widok z wieży w Turaidzie na dolinę rzeki Gauja.
Wasze komentarze:
